Mobbing Nedir? Tüm Detaylar

Mobbing Nedir? İş yerinde konuşulmaktan kaçınılsa da varlığı hissedilen mobbing (psikolojik taciz), birey ve kurum sağlığı üzerinde derin yaralar açabilir. Bu blog yazısında, mobbing kavramından türlerine, etkilerinden yasal düzenlemelere kadar tüm detayları ele alıyor; mağdurlar ve kurumlar için çözüm yollarını, Ming perspektifiyle sunuyoruz.

Mobbing Nedir? Tanımı ve Kapsamı

Mobbing, iş yerinde sistematik olarak bir birey ya da grubun hedef alınıp psikolojik şiddet, kuşatma, taciz, aşağılama, dışlama ve yıldırma eylemleriyle zarar verme sürecidir.TİHEK tarafından tanımı şöyle yapılır: “Belirli süre sistematik biçimde uygulanan, mağdurun kişilik değerlerine, mesleki durumuna, sosyal ilişkilerine veya sağlıklarına zarar veren kötü niyetli eylemlerdir”. Kısacası kasıtlı, yinelenen ve sistemli psikolojik tacizdir.

Mobbing Türleri: Dikey, Yatay ve Psikolojik Taciz

🔹 Dikey Mobbing

Yöneticiden astına yöneltilir. Örneğin, sürekli eleştirme, görev dışı izole etme, makul olmayan iş yükü.

🔹 Yatay Mobbing

Eş düzey çalışanlar arasında gerçekleşir. Dedikodu, dışlama, ekip içi sabotaj gibi davranışlar içerir.

🔹 Psikolojik Taciz

Sözlü taciz, tehdit, küçümseme; mağduru baskı altında tutarak güvenini zedeler. Fiziksel mobbing nadir olsa da psikolojik zarar derindir. Tüm bu türlere ortak olan unsur: sistemli devam eden, kişinin iş yerinde işlevini zedeleyen davranışlardır.

Mobbing ile Karıştırılan Davranışlar: Nerede Başlar, Nerede Biter?

İş yerinde çatışma, motivasyon kaybı gibi durumlar mobbing olarak tanımlanmamalıdır. Mobbing:
- Kasıtlı ve sistemlidir.
- Tek seferlik olaylar mobbing değildir.
- Eleştiri ile alay farklıdır; eleştiri yapıcı olmalı, mobbing ise saldırgandır.
Kısacası, her olumsuz davranış mobbing değil, ancak sürekli tekrar eden, hedeflenen ve zarar veren her eylem mobbing kabul edilir.

Mobbingin Birey Üzerindeki Psikolojik ve Fiziksel Etkileri

Mağdur bireyde mobbing, ciddi tahribat yaratır:
- Psikolojik etkiler: Kaygı, depresyon, PTSD, güvensizlik, düşük özsaygı
- Fiziksel etkiler: Baş ağrısı, kas gerginliği, yüksek tansiyon, uyku bozukluğu, bağışıklık sistemi zayıflaması
​​- Sosyal hayat: İzolasyon, aile içi sorunlar, sosyal çekilme Bu etkiler iş performansını düşürüp devamsızlığı artırır ve bireyin genel yaşam kalitesini zedeler.

İş Yerinde Mobbingin Kurumsal Kültüre ve Verimliliğe Zararları

Mobbing sadece bireyi değil, tüm kurumu olumsuz etkiler:
- Verimlilik kaybı: Psikolojik yük, motivasyon düşer, hata artar.
- Yüksek iş gücü devir oranı: Aile baskısı ve stres nedeniyle çalışanlar ayrılır.
- Negatif kültür: Güvensizlik ve dedikodu hakim olur, işbirliği zayıflar.
- İtibar kaybı: Mobbing haberi iş piyasasında kötü algı yaratır ve müşteri güvenini zedeler.
Sonuç: yalnızca insan kaynakları değil, finansal başarı da zarar görür.

Mobbinge Uğrayan Çalışan Ne Yapmalı? Haklar ve Başvuru Süreçleri

1. Belgeleme

Tarih, saat, tanık, yazışmalar ve detaylı kayıtlar tutulmalı .

2. İnsan Kaynakları/İşveren ile Bildirim

Şikayet yazılı yapılmalı, mağdurun korunması önemlidir. İş hukukunda ihbar yükümlülüğü vardır.

3. Dış Destek Arama

Arabuluculuk, TİHEK veya hukuk yoluyla dava başlatılabilir. Türkiye’de ayrımcılık temelli mobbing TİHEK tarafından düzenlenmiş hakları içerir.

4. Psikolojik Destek Alma

Bireysel terapi ile etkiler azaltılabilir; yasal ve mesleki danışmanlık alınmalı.

Kurumların Mobbingi Önleme Sorumluluğu ve Alınabilecek Önlemler

✅ Farkındalık Eğitimleri

Tüm personele yönelik mobbing seminerleri ve erken tanı eğitimleri.

✅ Açık Politika ve Şikayet Mekanizmaları

Politikalar yazılı ve herkesin ulaşabileceği şekilde olmalı; şikayetler gizlilikle takip edilmeli.

✅ Sorumlu Birim Oluşturma

Bağımsız komisyonlar kurularak görev tanı​​mları ve süreçler belirlenmeli.

✅ Düzenli İzleme & Anketler

İşyeri iklimi ve psikolojik taciz düzeyi periyodik olarak ölçülmeli; sonuçlar aksiyonla desteklenmeli.

✅ Disiplin Cezaları

Kanıtlanan vakalarda yaptırımlar uygulanmalı; mağdur korunmalı. Bu önlemler kurumun güvenli çalışma kültürü inşa etmesine yardımcı olur.

Türkiye’de ve Dünyada Mobbing ile İlgili Yasal Düzenlemeler

🇹🇷 Türkiye

- TİHEK 2017 Mobbingle Mücadele Rehberi
- İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu kapsamında mobbing ayrımcılığa girer.
- Anayasa ve Borçlar Kanunu kapsamında kişilik hakları korunur.

🌍 Dünya

- İsveç, Almanya gibi ülkelerde mobbing raporları ve iş sağlığı yönetmelikleriyle düzenlenmiştir.
- AB ülkelerinde psikososyal riskler iş sağlığı yasalarına dahildir.
- Kanada (Quebec), Avustralya (Queensland), İngiltere gibi ülkelerde özel yasalar ve hukuk yolları bulunur .

Ming ile Mobbinge Karşı Kurumsal Destek

Ming, mobbingi önlemeye yönelik şu araçları sunar:
- 📢 İç iletişim modülü: Mobbing politikaları, eğitim içerikleri ve duyurular düzenli paylaşılır.
- 🧷 Anonim geri bildirim: Şikayet kanalı gizli tutulur, müdahale süreci izlenir.
- 🛡 Eğitim & Farkındalık: e-öğrenme modülleriyle mobbing belirtileri öğretilir.
- 📊 İklim analizi: Düzenli anketlerle psikolojik atmosfer ölçülür, riskli alanlar hızlı tespit edilir.
- ⚖ Dokümantasyon: Geri bildirimler, şikayetler ve sonuçlar merkezi şekilde tutulur.
- 🌐 360° yaklaşım: Tüm çalışan ve departmanların katılımıyla kültürel değişim desteklenir. Bu yapı mekanik değil; sistematik, kapsamlı, sürdürülebilirdir.

Sonuç

Mobbing bireyleri ve kurumları derinden etkilerken; bilinç, sistem ve yasal çözümlerle üstesinden gelinebilir. Çalışanlar belgelerle haklarını korumalı, kurumlar ise şeffaf süreçler, eğitimler, erken şikayet mekanizmaları ve disiplin sistemiyle sorumluluk almalı. Ming bu yolculukta kurumları destekleyen bütünleşik çözümler sunar.